Odpowiedzialność karna członków zarządu
Spis treści:
Odpowiedzialność karna członków zarządu
Odpowiedzialność karna członków zarządu czy menedżerów musi być rozumiana jako odpowiedzialność karna osób pełniących określone funkcje w spółkach prawa handlowego. Ryzyko poniesienia takiej odpowiedzialności związane jest w sposób bezpośredni z faktem sprawowania określonej funkcji i podejmowania określonych działań. Odpowiedzialność ta wynika nie tylko z działania członka zarządu ale także z zaniechania podjęcia określonych działań.
Odpowiedzialności karnej podlegać może wyłącznie osoba fizyczna. Przepisy prawne przewidują wszakże możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej podmiotu zbiorowego, za który uważa się spółkę prawa handlowego lub inną organizację posiadającą osobowość prawną. Z uwagi, że charakter odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych to osobne i złożone zagadnienie zostawimy go poza zakresem naszego zainteresowania.
Odpowiedzialność karna prezesa zarządu – radca prawny Warszawa
W swojej praktyce, występując jako prawnik w sprawach karnych gospodarczych i karnych skarbowych, a dużo tych spraw jest prowadzona w Warszawie, bardzo często spotykam się z jeszcze jednym ważnym aspektem odpowiedzialności członków zarządu, lub szerzej, menedżerów. Odpowiedzialność karna członka zarządu bardzo często przeplata się z odpowiedzialnością menedżera o charakterze cywilnym (menadżer może ponosić także odpowiedzialność odszkodowawczą lub odpowiedzialność za zobowiązania spółki) i administracyjnym, która obejmuje między innymi subsydiarną odpowiedzialność członka zarządu razem ze spółką. Tu przykładem może być odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe spółki.
Kolegialna odpowiedzialność członków zarządu
Członkowie zarządów czy osoby wchodzące w skład rady nadzorczej stosunkowo często nie zdają sobie nawet sprawy z grożących im zewsząd ryzyk prawno karnych. Pracownicy, personel zatrudniony w przedsiębiorstwie codziennie podejmują szereg decyzji biznesowych. Niektóre z nich za wiedzą zarządu, niektóre, chciałoby się rzec typowe, bez takiej wiedzy. W zarysowanym kontekście za decyzję będziemy uważać także zaniechanie podjęcia określonych działań.
Ustalając, kto w spółce dopuścił się przestępstwa można natknąć się na dwa zasadnicze problemy. Pierwszy z nich dotyczy odpowiedzialności osób podejmujących decyzję w relacji do struktury organizacyjnej i wynikającej z niej podległości lub nadrzędności służbowej. Ta wertykalnie ułożona zależność rzuca interesujące światło na charakter odpowiedzialności np. członka zarządu i dyrektora mu podległego wykonującego polecenie członka zarządu lub odpowiedzialność dyrektora nakazującego szeregowemu pracownikowi wykonania jakiegoś polecenia. Drugi problem z jakim mamy do czynienia w kontekście odpowiedzialności menedżerów to odpowiedzialność za decyzje podejmowane kolegialnie. Podjęcie lub zaniechanie określonych działań może być przecież wynikiem podjęcia określonej uchwały przez zarząd. Zasadne jest zatem pytanie, komu można przypisać odpowiedzialność karną za kolegialne decyzje zarządu, jeśli w skutek wykonania takiej uchwały doszło do złamania prawa i popełniono jakieś przestępstwo gospodarcze lub karno skarbowe.
Ocena odpowiedzialności karnej zarządu
Prawnokarna ocena podejmowanych kolegialnie decyzji jest szczególnie utrudniona z uwagi na złożoność procesów decyzyjnych i ich późniejszą implementację i wykonanie. Warto w tym miejscu już przytoczyć uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1962r. (dość odległą) IV K 348/61, w której stwierdzono, że jeśli treść podejmowanej uchwały (tu spółdzielni) jest sprzeczna z prawem i ma charakter przestępczy, to każda z decydujących osób za przyjęciem takiej uchwały dopuściła się przestępstwa. Jednakże odpowiedzialność karna musi być określana w stosunku do każdego z członków zarządu z osobna, ustalając czy wobec każdego z nich, a jeśli nie to wobec którego z członków zarządu, zachodzą przesłanki odpowiedzialności karnej. Kolegialna odpowiedzialność menadżerów nie będzie miała miejsce wówczas, jeśli określony obowiązek został powierzony konkretnej osobie spośród tego grona.
Odpowiedzialność menedżerów
Odpowiedzialność menedżerów to nie tylko odpowiedzialność prezesa zarządu lub członka zarządu. Na potrzeby tego wpisu i w kontekście odpowiedzi na pytanie, kto ponosi odpowiedzialność za przestępstwo gospodarcze, za menedżerów uznawać będziemy także członków rad nadzorczych, głównych księgowych, prokurentów i pełnomocników ale i osoby, którym powierzono podejmowanie określonych decyzji lub zadań w przedsiębiorstwie.
White collar crime, czyli przestępczość białych kołnierzyków odnosi się do szerokiego spectrum zachowań, traktowanych przez przepisy karne jako przestępstwo. Przestępstwa te traktowane są także jako przestępstwa gospodarcze. Odpowiedzialność za przestępstwa gospodarcze menedżera nie wynika jedynie z przepisów ustawy karnej jaką jest Kodeks Karny z 1969r., który do dnia dzisiejszego był już wielokrotnie nowelizowany. Członek zarządu może dopuścić się działań lub zaniechać opisanych jako przestępstwa w innych niż Kodeks karny ustawach. Źródła odpowiedzialności karnej członka zarządu można poszukiwać w niezliczonej liczbie ustaw formułujących, z reguły w końcowej części, przepisy karne za złamanie przepisów tejże ustawy lub niestosowanie się do takiej regulacji.
Rodzaje przestępstw gospodarczych
Przestępstwa gospodarcze za jakie mogą ścigani członkowie zarządu obejmują przede wszystkim czyny zabronione wskazane w Kodeksie karnym. W dużym uproszczeniu będą to wszystkie te zachowania, które naruszają w dobro chronione jakim jest obrót gospodarczy i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Wymienić można kilka charakterystycznych i powszechnie znanych przykładów, obejmujący przestępstwa gospodarcze wskazane w Kodeksie karnym, jak i w innych ustawach.
- korupcja – art. 228 i 229 Kodeksu karnego
- płatna protekcja – art. 230 Kodeksu karnego
- oszustwo – art. 286 kodeksu karnego
- przywłaszczenie mienia – art. 284 § 1 Kodeksu karnego
- sprzeniewierzenie mienia – art. 284 § 2 Kodeksu karnego
- oszustwo finansowe – art. 297 Kodeksu karnego
- fałszerstwo – art. 270 Kodeksu karnego
- przestępstwo tzw. zbrodnia vatowska – art. 277a Kodeksu karnego
- nadużycie zaufania i działanie na szkodę spółki – art. 296 Kodeksu karnego
- udział w zorganizowanej grupie przestępczej -art. 258 Kodeksu karnego
- oszustwa kapitałowe – art. 311 Kodeksu karnego
- pranie brudnych pieniędzy – art. 299 Kodeksu karnego
- naruszenie praw pracowniczych – art. 218-221 Kodeksu karnego
Poza Kodeksem karnym znajdziemy także liczne przykłady przestępstw gospodarczych takie jak:
- prowadzenie działalności bankowej bez zezwolenia – art. 171 Prawa bankowego
- przestępstwa związane z obligacjami – art. 87-98 Ustawy o obligacjach
- przestępstwa związane z obrotem papierami wartościowymi – art. 99-104e Ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych
- odpowiedzialność karna na gruncie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi – art. 178-184 ustawy o obrocie
- odpowiedzialność karna na gruncie ustawy o rachunkowości – art. 77-79 Ustawy o rachunkowości.
Na osobną uwagę zasługuje często bagatelizowana odpowiedzialność karna członków zarządu wynikająca z przepisów Kodeksu karnego skarbowego, gdzie przedmiotem ochrony prawnej są interesy fiskalne Skarbu Państwa.
Ostatnia grupa przepisów karnych, z którymi powinni zapoznać się menedżerowie to odpowiedzialność karna wynikająca z przepisów Kodeksu spółek handlowych oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Ostatnia duża nowelizacja Kodeksu spółek handlowych wprowadziła z dniem 13 października 2022r. spore zmiany jeśli chodzi o odpowiedzialność karną menedżerów z KSH.
Przestępstwa gospodarcze obejmują szerokie spectrum czynów zabronionych zagrażających lub naruszających bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Każda osoba, której powierzono funkcje menedżerskie i zajmować się będzie między innymi sprawami majątkowymi podmiotu gospodarczego powinna orientować się w podstawowym zakresie o ryzykach prawno karnych związanych z obejmowaną funkcją. Jeśli jesteś młodym menedżerem, założyłeś spółkę i chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat tej tematyki skontaktuj się ze mną. Chętnie pomogę.
Złożoność sytuacji mogących rodzić odpowiedzialność członka zarządu na gruncie prawa karnego, karnego skarbowego i innych ustaw nie pozostawia złudzeń co do tego, że menedżerowie muszą mieć w dzisiejszych czasach nerwy ze stali oraz oczy dookoła głowy. Jako radca prawny zajmujący się odpowiedzialnością karną członków zarządu i menedżerów zapraszam do kancelarii w Warszawie lub kontakt telefoniczny lub mailowy. Wielokrotnie wypowiadałem się publicznie podczas licznych konferencji na temat odpowiedzialności karnej członków zarządu z czego kilkukrotnie na zaproszenie Pulsu Biznesu podczas konferencji a także Wydawnictwa Must Read Media
Odpowiedzialność członów zarządu
Odpowiedzialność i ryzyka prawna członków zarządu
