Czy spółka odpowiada za fałszywe faktury wystawione przez pracownika?
Spis treści:
Kto odpowiada w spółce za wystawienie fałszywych faktur?
Mogło by się wydawać, że odpowiedź na pytanie – kto odpowiada w spółce za wystawienie fałszywych faktur? jest stosunkowo prosto. Odpowiedzialność powinien ponosić ten, kto takie faktury wystawia. Tyle w teorii. A co w praktyce?
Wystawianiem faktur bardzo często zajmują się pracownicy przedsiębiorcy. W dużych firmach mogą to być często osobne działy zajmujące się wystawianiem faktur w imieniu spółki. Sąd to najczęściej pracownicy lub osoby wykonujące usługi na podstawie zlecenia. Wystawienie faktury VAT niesie za sobą określone konsekwencje zwłaszcza natury podatkowej. Wielu podatników wie, że faktura która nie odzwierciedla rzeczywistych zdarzeń gospodarczych może być uznana za fakturę nierzetelną. A nierzetelna faktura to przepis na problemy natury karno skarbowej lub, w określonych przypadkach, także karnej.
Jak wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 30 stycznia 2024r. (C-442/22) i w jego konsekwencji orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 września 2024r. odpowiedzialność za rozliczenia w podatku VAT wynikające z fałszywych faktur wystawionych przez pracownika może ponosić spółka.
Czego dotyczyła sprawa?
Pracownik spółki przez kilka lat wystawił ok 1 600 fałszywych faktur VAT nie odzwierciedlających rzeczywistej sprzedaży posługując się przy tym tożsamością swojego pracodawcy. Innymi słowy pracownik wystawiał fałszywe faktury VAT posługując się danymi firmowymi spółki, w której był zatrudniony. Pracownik sprzedawał puste faktury innym przedsiębiorcom, które następnie odliczały podatek VAT z tych faktur. Nierzetelne faktury nie były przekazywane do księgowości i nie były wykazywane w ewidencji i rejestrze VAT. Podatek należny wykazany na tych fakturach nigdy także nie został zapłacony przez Spółkę.
Do wystawiania nierzetelnych faktur pracownik korzystał przy tym ze służbowego komputera. Proceder został ujawniony dopiero w wyniku tzw. kontroli krzyżowej, podczas której ujawniono nierzetelne faktury u przedsiębiorców korzystających z usług pracownika spółki. W ocenie organów podatkowych spółka jest zobowiązana do zapłaty podatku VAT wykazanego na fałszywych fakturach wystawionych przez pracownika.
Kto jest zobowiązany do zapłaty podatku VAT wykazanego na nierzetelnej fakturze?
Zgodnie z art. 108 ust 1 ustawy o VAT w przypadku, gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Przepisy jednak nie pomagają podatnikom gdyż nie rozstrzygają, czy osobą wystawiającą jest podmiot, którego dane widnieją na fakturze jako „wystawca”, czy wystawcą faktury w rozumieniu art. 108 ust. 1 ustawy o VAT jest ta osoba, która faktycznie taką fakturę wystawiła.
Co ma zrobić pracodawca w przypadku wystawienia fałszywych faktur przez pracownika?
Orzecznictwo w kwestii tego kto będzie odpowiedzialny za zapłatę podatku VAT wykazanego na nierzetelnych fakturach jest podzielone. Z jednej strony NSA podnosi, że wystawcą faktury nie jest podmiot, którego danymi się posłużono w sposób bezprawny, lecz osoba, która faktycznie wystawiła fałszywą fakturę i bezprawnie wprowadziła ją do obrotu. Można jednak także dostrzec orzeczenia mówiące, że to na pracodawcy ciąży obowiązek zapłaty podatku VAT wynikającego z fałszywych faktur wystawionych przez pracownika.
Obowiązek zapłaty podatku VAT wykazanego na fałszywych fakturach nie jest jednoznacznych z odpowiedzialność karno skarbową lub karną z tytułu wystawienia nierzetelnej faktury VAT. I tak, może mieć miejsce sytuacja, że odpowiedzialność karną poniesienia pracownik wystawiający nierzetelne faktury, ale zobowiązaną do zapłaty podatku VAT wykazanego na nierzetelnych fakturach będzie spółka.
Kiedy spółka zapłaci podatek VAT z nierzetelnych faktur?
Przedsiębiorca, którego pracownik wystawił fałszywe faktury VAT posługując się danymi firmy, nie będzie ponosił odpowiedzialności za zapłatę podatku VAT wykazanego na nierzetelnych fakturach jedynie wówczas, kiedy będzie mógł wykazać, że dochował należytej staranności. Ta należyta staranność ma polegać przede wszystkim na zapewnieniu takiego nadzoru i sprawowaniu takiej kontroli, które byłyby rozsądnie wymagane do kontrolowania działań pracownika odpowiedzialnego za wystawianie w przedsiębiorstwie faktur sprzedażowych.
30 stycznia 2023 r., TSUE stwierdził, że art. 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że: w sytuacji, gdy pracownik podatnika podatku od wartości dodanej (VAT) wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika.
W oparciu o to orzeczenie TSU, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że w tym konkretnym przypadku pracodawca nie wykazał się należytą starannością i w sposób niedostateczny sprawował nadzór nad pracownikiem, który posługując się danymi spółki wystawiał fałszywe faktury VAT.
