Co grozi za nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych?
Spis treści
Jakie są skutki nierzetelnego lub wadliwego prowadzenia dokumentacji skarbowej?
Co grozi za nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych? Prowadzenie księgi to niezwykle skomplikowane zadanie, związane z koniecznością spełnienia całego szeregu różnego rodzaju obowiązków. Właściwie nie trzeba o tym przekonywać nikogo, kto chociaż raz zetknął z kwestiami księgowymi. Tymczasem za nierzetelne lub wadliwe prowadzenie dokumentacji skarbowej można ponieść odpowiedzialność karną na gruncie Kodeksu karnego skarbowego (KKS). Nierzetelne wadliwe prowadzenie ksiąg może być traktowane jako przestępstwo skarbowe albo wykrocznie skarbowe.
Nierzetelne księgi lub wadliwe księgi – przestępstwo czy wykroczenie?
Zgodnie z art. 61 § 1 KKS kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Natomiast w przypadkach mniejszej wagi sprawca takiego czynu zabronionego podlega karze grzywny, jak za wykroczenie skarbowe (art. 61 § 2 KKS). Tej samej karze podlega ten, kto wadliwie prowadzi księgę (art. 61 § 3 KKS).
Art. 61.
§ 1. Kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
§ 3. Karze określonej w § 2 podlega także ten, kto wadliwie prowadzi księgę.
Oznacza to, że nierzetelne lub wadliwe prowadzenie księgi może zostać uznane – w zależności od okoliczności konkretnego przypadku – albo za przestępstwo, albo za wykroczenie skarbowe. Zawsze jednak odpowiedzialność za tego rodzaju czyn zabroniony może ponieść jedynie ten, kto jest zobowiązany do prowadzenia ksiąg finansowych.
Księgi w rozumieniu Kodeksu karnego skarbowego
Przez księgę – na gruncie Kodeksu karnego skarbowego – rozumie się księgi rachunkowe; podatkową księgę przychodów i rozchodów; ewidencję; rejestr oraz inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej (art. 53 § 21 KKS).
Art. 53.
§ 21. Księgami są:
1) księgi rachunkowe;
2) podatkowa księga przychodów i rozchodów;
3) ewidencja;
4) rejestr;
5) inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej.
Wina a nierzetelne lub wadliwe księgi
Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe polegające na nierzetelnym lub wadliwym prowadzeniu ksiąg może zostać zrealizowane tylko w winie umyślnej, ale w każdej z postaci zamiarów, tj. w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym. Warto pamiętać, że sądy w swoim orzecznictwie przyjmują, że nie ma umyślności w działaniu wówczas, gdy w księdze finansowej odpowiedzialny ze jej prowadzenie dokonał wpisów nieodpowiadających rzeczywistości na podstawie informacji przekazanych od innej osoby, których jednak nie był w stanie sam zweryfikować. Choć trzeba pamiętać, że prowadzący księgę nigdy nie może tego czynić w sposób bezrefleksyjny.
Co to są księgi nierzetelne?
Dla ustalenia zakresu odpowiedzialności karnej za czyny zabronione określone w art. 61 Kodeksu karnego skarbowego istotne jest ustalenie czym jest „nierzetelne” i „wadliwe” prowadzenie księgi. Otóż terminy te zostały zdefiniowane ustawowe. Zgodnie z art. 53 § 22 księga nierzetelna jest to księga prowadzona niezgodnie ze stanem rzeczywistym. Tym samym taka księga dokumentuje np. zdarzenia, które nigdy nie miały miejsca, bądź które co prawda miały miejsce, ale w księdze nie oddano ich faktycznego stanu. Mówiąc wprost: księgi finansowe zawsze muszą być prowadzone zgodnie z prawdą. Inaczej są nierzetelne, co otwiera możliwość rozważenia zasadności pociągnięcia do odpowiedzialności karno-skarbowe osoby zobowiązanej do ich prowadzenia. Księga nierzetelna to księga, która ujmuje zdarzenia, które w rzeczywistości nie miały miejsca. Są one niezgodne z faktami.
Co to są księgi wadliwe?
Księga wadliwa jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa (art. 53 § 23 KKS) – w tym wypadku kluczowe znaczenie mają oczywiście te przepisy, które regulują prowadzenie danej księgi. Zawsze jednak trzeba zbadać, na ile wady księgi mają istotne znaczenie. Jeżeli są to tylko drobne pomyłki, to trudno mówić o odpowiedzialności za wadliwe prowadzenie księgi. W każdym z tych wypadków liczy się więc przede wszystkim prawidłowe ustalenie stanu faktycznego oraz jego prawidłowa ocena pod kątem zarówno przepisów Kodeksu karnego skarbowego, jak i innych przepisów prawa finansowego. Księgi wadliwie prowadzone mogą ujmować prawdziwe zdarzenia gospodarcze jednak prowadzone są niezgodnie z wymogami formalnymi.
Kto może odpowiadać za nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg?
Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe obejmujące nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg jest przestępstwem indywidualnym. Może je popełnić jedynie osoba, której powierzono prowadzenia ksiąg. Może to być podatnik jeśli sam prowadzi księgi ale odpowiedzialność karną może ponieść także osoba zatrudniona w biurze rachunkowym zajmująca się prowadzeniem ksiąg. Odpowiedzialność karna osób, którym powierzono prowadzenie ksiąg wynikać będzie z treści art. 9 § 3 KKS
Art. 9.
§ 3. Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
