Likwidacja stowarzyszenia
Spis treści:
Jak zlikwidować stowarzyszenie?
Inspiracją dla tego wpisu był przypadek moich klientów, którzy zwrócili się z prośbą o wsparcie przy likwidacji stowarzyszenia. Stowarzyszenie od wielu lat było martwe, nie prowadziło działalności statutowej, nie posiadało siedziby a do tego zgodnie ze statutem kadencja władz stowarzyszenia upłynęła wiele lat temu. Klienci byli jednak wpisani KRS jako organ zarządzający, czyli zarząd stowarzyszenia. Zależało im na tym aby po pierwsze zostali oni wykreśleni z KRS, a po drugie aby formalnie zakończyć działalność stowarzyszenia i je zlikwidować.
Jak zlikwidować stowarzyszenie, które nie ma odpowiedniej liczby członków?
Podmioty wpisywane do KRS, spółki kapitałowe czy stowarzyszenia i fundacje można stosunkowo łatwo założyć i powołać do życia. Są oczywiście wyjątki jednak założyciele lub wspólnicy powołując do życia nowy podmiot nie zastanawiają się o tym w jaki sposób będzie przebiegał proces jego likwidacji. A przypomnę, że członkowie organów zarządzających osób prawnych ponoszą różnoraką odpowiedzialność związaną z prawidłowym nadzorem i zarządzaniem osobą prawną. W procesie likwidacji odpowiedzialność ta co do zasady dotyczy likwidatorów.
Likwidacja stowarzyszenia przez sąd
Nasz przykład możemy zacząć do tego, że proces likwidacji stowarzyszenia może przebiegać pod dyktando samego stowarzyszenia, którego zgromadzenie podjęło uchwałę o likwidacji (likwidacja dobrowolna) lub proces likwidacji może zostać rozpoczęty postanowieniem sądu. Nie nazwę tego likwidacja przymuszoną a likwidacją formalną, w która ma miejsce w przypadku takim jak omawiany przeze mnie przykład, czyli stowarzyszenie od dłuższego czasu jest martwe i nie wiadomo czy oraz ilu ma członków. Ta formalna procedura likwidacji stowarzyszenia (wykreślenia członków zarządu no i oczywiście samego stowarzyszenia) przebiega nieco inaczej i wymaga pewnego przygotowania.
Jak rozpocząć proces likwidacji stowarzyszenia?
Przepisy ustawy Prawo o stowarzyszeniach nie są zbyt obszerne jeśli chodzi o sposób likwidacji stowarzyszenia. Organem nadzorującym stowarzyszenie leży w gestii starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia. Nie można jednak zapominać, że w pewnym zakresie także i sąd sprawuje nadzór nad stowarzyszeniem. Aby zlikwidować stowarzyszenie, które nie ma organów lub członków trzeba właśnie skorzystać i odwołać się do uprawnień jakie posiada starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu oraz sąd rejestrowy.
Przed rozpoczęciem procesy likwidacji osoba zainteresowana likwidacją stowarzyszenia powinna dokładnie przeanalizować i ustalić jaki jest stan faktyczny. Ta swego rodzaju inwentaryzacja spraw stowarzyszenia powinna skupiać się przede wszystkim na ustaleniu takiej kwestii jak;
- czy stowarzyszenie posiada swoje władze, zarząd i komisję rewizyjną,
- gdzie przechowywana jest dokumentacja stowarzyszenia, w tym dokumentacja księgowo – rachunkowa,
- czy stowarzyszenie składało sprawozdania finansowe i za jakie okresy,
- jaki jest majątek stowarzyszenia oraz jakie ciążą na stowarzyszeniu zobowiązania (niezapłacone faktury, niewykonane umowy itp),
- czy stowarzyszenie zatrudnia pracowników,
- jak brzmi statut stowarzyszenia,
- i wreszcie, ilu członków aktualnie posiada stowarzyszenie i gdzie znajdują się deklaracje członkowskie.
Jednym z kroków będzie także wizyta w sądzie rejestrowym aby zapoznać się z aktami stowarzyszenia dostępnymi w KRS.
W naszym przypadku mamy do czynienia z byłym członkiem stowarzyszenia i jednocześnie ostatnim członkiem zarządu stowarzyszenia. To ta osoba, można powiedzieć, jest najbardziej zainteresowana. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, że osoba zupełnie niezwiązana ze stowarzyszeniem np. właściciel lokalu w którym ma zarejestrowaną siedzibę martwe stowarzyszenie może także być zainteresowany uporządkowaniem spraw.
Zgodnie z art. 29 ust 1 pkt 3 sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może rozwiązać stowarzyszenie, jeśli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszenie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. A ponadto w myśl art. 31 ustawy, sąd może wydać postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszania na wniosek organu nadzorującego, w przypadku gdy:
- liczba członków stowarzyszenia jest mniejsza niż liczba członków wymaganych do jego założenia;
- stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy.
Sąd wydaje postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia na wniosek kuratora, jeżeli pomimo podejmowanych przez kuratora czynności, nie wybrano władz stowarzyszenia i nie ma warunków do ich wyłonienia, w okresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2.
Pierwszym zatem krokiem jest opracowanie pisma do organu nadzorującego, które przekona organ do wystąpienia do sądu z wnioskiem o jakim mowa w art. 31 ustawy. W momencie, w którym organ nadzoru, co trzeba poprzeć odpowiednią argumentacją, zdecyduje się na złożenie wniosku o rozwiązanie stowarzyszenia można powiedzieć, że tym samym rozpoczął się formalny proces rozwiązania i likwidacji stowarzyszenia.
Rozwiązanie i likwidacja stowarzyszenia.
Sąd rejestrowy rozpoznaje wniosek organu nadzoru na rozprawie. Wniosek organu nadzoru o rozwiązanie stowarzyszenia jest także wolny od opłat. Trzeba pamiętać, że rozwiązanie stowarzyszenia postanowieniem sądu nie jest jeszcze równoznaczne z jego zlikwidowaniem i wykreśleniem z KRS. Postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia poprzedzone będzie rozprawą podczas której sąd może przesłuchać świadków ale podczas tej rozprawy sąd będzie zmierzał także do wyznaczenia likwidatora. Wyznaczenie likwidatora powoduje zatem wskazanie osoby (często inicjator postępowania – osoba zainteresowana), której zadaniem będzie przeprowadzenie likwidacji i po jej ukończeniu złożenie wniosku o wykreślenie podmiotu z KRS.
Kto może być likwidatorem stowarzyszenia?
Bez wyznaczenia likwidatora nie będzie możliwe przeprowadzenie likwidacji. W procedurze dobrowolnej likwidacji stowarzyszenia to uchwała zebrania członków stowarzyszenia powinna wskazać osobę likwidatora, którą może być członek lub członkowie zarządu lub inna osoba. Likwidator reprezentuje stowarzyszenie w procesie likwidacji. Trzeba liczyć się z tym, że w zależności od tego w jakim stanie znajdują się sprawy stowarzyszenia, działania jakie będzie musiał podjąć likwidator mogą być bardzo różne. Wszystkie one powinny zmierzać do jak najszybszego przeprowadzenia likwidacji i złożenia wniosku o wykreślenie stowarzyszenia z KRS.
Obowiązki likwidatora stowarzyszenia
Prawo o stowarzyszeniach wskazuje:
Art. 37.
Obowiązki likwidatora
1.Obowiązkiem likwidatora jest przeprowadzenie likwidacji w możliwie najkrótszym czasie, w sposób zabezpieczający majątek likwidowanego stowarzyszenia przed nieuzasadnionym uszczupleniem.
2. Likwidator w szczególności powinien:
1) zawiadomić sąd o wszczęciu likwidacji i wyznaczeniu likwidatora, z podaniem swego nazwiska, imienia i miejsca zamieszkania, jeżeli nie zachodzą warunki określone w art. 36 likwidatorzy stowarzyszenia ust. 2;
2) dokonywać czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji, podając do publicznej wiadomości o wszczęciu postępowania likwidacyjnego;
3) po zakończeniu likwidacji zgłosić sądowi wniosek o wykreślenie stowarzyszenia z Krajowego Rejestru Sądowego.
3. Jeżeli likwidacja nie zostanie zakończona w ciągu roku od dnia jej zarządzenia, likwidatorzy przedstawiają przyczyny opóźnienia sądowi, który w razie uznania opóźnienia za usprawiedliwione przedłuża termin likwidacji lub zarządza zmianę likwidatorów.
W przypadku, w którym rozwiązanie stowarzyszenia następuje na podstawie postanowienia sąd likwidator nie musi zawiadamiać sądu o rozpoczęciu likwidacji. Likwidator musi jednak ogłosić publicznie o rozpoczęciu likwidacji. Przepisy nie mówią jak to ma być zrobione ale trzeba pamiętać, że składając wniosek o wykreślenie stowarzyszenia trzeba będzie wskazać sposób wykonania przez likwidatora tego obowiązku.
Ponadto, likwidator powinien podjąć wszystkie niezbędne czynności aby móc złożyć sprawozdanie likwidacyjne wraz z wnioskiem o wykreślenie, które pozwolą sądowi rejestrowemu na wykreślenie stowarzyszenia. Oznacza to nie tylko ustalenie tego czy stowarzyszenie ma jakiś majątek lub czy ciążą na nim jakieś zobowiązania ale także koniecznym będzie wskazanie podmiotu, w który zostaną zarchiwizowane dokumenty stowarzyszenia.
Istotnym problemem może być kwestia ustalenia majątku a co za tym idzie ustalenie czy w ogóle możliwe jest sporządzenie sprawozdania finansowego. Przepisy milczą na ten temat, jednak tam gdzie istnieje możliwość sporządzenia sprawozdania finansowego na zakończenie likwidacji. W przypadku stowarzyszenia martwego nie mającego obsługi księgowej, dokumentów, nie prowadzącego działalności, można zastanowić się nad tym, czy likwidator powinien sporządzić sprawozdanie finansowe i ewentualnie kto powinien je sporządzić oraz w oparciu o jakie dokumenty.
Wniosek o wykreślenie stowarzyszenia
Wniosek o wykreślenie stowarzyszenia powinien zostać starannie opracowany i przygotowany. Likwidator powinien wskazać jakie czynności podjął, co ustalił a także od jakich czynności odstąpił i dlaczego. Sąd powinien otrzymać wyczerpującą informację pozwalającą na podjęcie decyzji orzeczniczej, której skutkiem będzie wykreślenie stowarzyszenia z KRS i zakończenie jego bytu prawnego. Wszystkie pisma dotyczące podmiotów wpisanych do KRS wnosi się za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych. Likwidator musi liczyć się z kosztem 300zł opłaty sądowej od wniosku o wykreślenie stowarzyszenia z rejestru.
